Jaien alde, lanaren alde, ikastearen alde, drogen alde, bizikleten alde, mendiaren alde, bertsoen alde, erlijioen alde, itsasoaren alde…. hipokresiaren kontra. Beti.
Zortzikoa Mayabetik idatzi berri du Jon Sarasuak, berak esan, kazetariak entzun, ostean idatzi eta naiz.eus atarian jende askok irakurri duen kontuaren harira, batez ere izan duen erantzun zaparrada, sortu duen kalapita, eta izan den harrabotsarekin motibatuta. Bertsoa, kultura, gizartea, jendartea aldatzen doa. Eta garaian garaiko eztabaidak, tresnak, ahotsak eta diskurtsoak eraikitzen dira. Hori da kontua. Aldaketa. Eguneratzea. f5. Besterik ez. Jon Sarasua irakasle eta bertsolari ohiak, ohartxo bat, doinu librean eta zortzi puntuko motzean idazten du bertan.
1. Ez dut sare telematikorik (nork agindu zuen «sare sozial» terminoa gordetzea sare telematikoentzat?) eta ez dut irakurri nire hitzaldiari buruz egindako txiorik. Ziurrenik gehienok dakizkizue nik baino hobeto txioen espazio horiei egozten zaizkien ezaugarriak, behar psikologikoak eta gainerakoak. Higiene xumea da niretzat horretan ez ibiltzea, baina ingurukoek kontatu didate zerbait, xehetasunik gabe, soilik hiru titular: zalaparta, histeria, eskuin muturra.
Guk baditugu sare sozialak. Eta bere hitzaldia irakurri dugu. Hitzaldian egon zirenekin mintzatu gara. Eta irakurri ditugu iruzkinak, komentarioak, artikuluak (Markos Zapiainek Zuzeun, Juan Luis Zabalak berrian…) eta txioak ere bai.
Txioen espazio hoiei egozten zaizkien ezaugarriak egozten zaizkie ere gaur egun bizitza honetako jarduera askori. Apropos batzutan, inbiriaz askotan, ezintasunetik sarri, edadismotik maiz, ulertzeko borondate ezarekin usu, ezezagutzatik gehiegitan eta arrazoitik ia beti.
Behar psikologikoei buruz gutxi dakit. Hitz eginez ulertuko genuke agian. Kontsultarik eta pastilarik gabe, beharbada. Baina beharra zerk sortzen duen, agian garrantzitsuagoa da.
Higiene xumea da berarentzat hauetan ez ibiltzea. Baina bere inguruko zikinak badabiltza antza. Eta luze jardun da irakurri gabeko mezuei buruz. Komunikazio eskola baten, hezkuntza ikasketak egin nahi dituzten XXI. mende laurden honetako ikasle eta belaunaldi berrien aurrean, oso jarrera -zelan esango dugu- aurrerakoia? hezitzailea? prestatua?. ..
Ardoa datorkit burura. Gure kulturaren sustengu, inspiratzaile, balore, ondare, erakusgarri, merkatu edo zaletasuna.
Ardokeria ez da garbia. Zikina. Ez da erraz garbitzen.
Ardoak kalte izugarriak sortu ditu gurean. Luzaroan.
Mozkorra. Mozkorkeria. Kristal hautsiak. Borrokak. Biolentzia. Gorrotoa.
Gizarte honen hipokresia aplikatzen zaio maiz gustuko izan ez, edota ezagutzen ez dugunari.
Eta sare sozialen txanda bizi dugu orain. Internetekiko eszeptisimoa, itsukeria, ezagutza eza aspaldi da ezaguna teknofoboen artean. Sareak ez du gauza onik ekarriko. Militarren eta kapitalismoaren tresna da.
Sare sozialak, komunitatea, partekatzea, interakzioa, ezagutza, banaketa… balore positibo eta hezigarri bezala dauzkagunok asko gara. Ulertuz, jabetuz eta kexatuz… gure inguruan zarata asko dagoela. Hedabideetan bezala, ikastetxe eta langileetan bezala, kalean edo etxean. Zarata metafora da. Bolumenaz gain, beste gauza asko adierazten ditu.
zalaparta, histeria, eskuin muturra aipatzen ditu Jon Sarasuak sare sozialetatik jaso duena laburbiltzeko.
Nik ikusi ditut ere, Unibertsitateko udako ikastaro baterako gonbidapenak. Feminismotik egindako kritika eraikitzaileak. Bertso munduko batzuen txaloak. Eta txistuak. Ikusi dut kritika politikoa. Kritika ideologikoa, jantzia. Irakurri ditut lausenguak eta eztabaidarako proposamenak. Sare sozialetan barik, twitter -orain X- sarean. Urrutira gabe.
Sare sozialak euskaraz darabiltzagunok, ahalegin bat, begirada bat, proposamen bat, saiakera bat egiten dugu gure mundu hau apur bat hobea izan dadin. Eta benetan diot, asko gara. Eta gehiago behar genuke. Eta saituko gara. Besterik ez.
Artikulu bat osatzeko berbak batzen ari naiz. Hitzaldi batek, eta haren kronikak ekarri duelako gaia hizpidera. Jon Sarasuak, bertsolari txapelketak, eta gaiari kantatzeko moduak aztertu ditu. Kantatzen ez direnetan jarriaz fokua, edo mikroa. Eta arrabotsa sortu da. Dialektika gutxi, eta kaka asko. Zoriondu dutenetako askok ez dute anitz maite egungo bertsogintza, barrutik ahots apalen bat, eta larrua kentzeko moduko kritika bestetik.
naiz.eus atariko kronikak, sekulako bisitak izan ditu. Egunero ageri da argitaratu zenez geroztik irakurrienen zerrendan. To! eta no! txiotegian, oilarrak kukurrukuka. Oilanda isilik ez, eta abereen etxaldea zantzoka.
Txio asko eta artikulu gutxi dio Gorkaren boligorriak. Eta horretan bederen, arrazoi osoa du. Gu geu ere, gero eta gutxiago ari garelako artikulugintzan. Artikuluak, pagatutakoak dira soilik gaur egun (batez ere). Pagatu idazteko. Pagatu irakurtzeko. Eta pagatu paratzeko. Hori da gure baratzea.
"Artikulu gutxi eta txio asko produzitzen ditu euskal komunitateak".
Horretan bederen arrazoi osoa du @gorka_bm kazetariak.
Zein da alternatiba? Blogak ez ditugunean bogan, non eta zelan sortu azkar eta duin.
Txioak, momentuz doan egin, sortu, argitaratu eta idatzi ditzazkegu Teslaren jabearen autobide honetan. Eta gogoetak pentsamenduaren taberna ilunetan egiten dira sarri, ordu txikietan. Unibertsitateak, akademiak gurean pentsamendu aski prekarioa sortzen du, eta akademialariek, paper ezberdinak nola sortu dute buruan, nongo kongresutara joan, eta argitalpenak egin eta sustatzea. Egoaldea iparra galduta, alegia.
Txio adina artikulu egitea ez da erraza. Baina blogari hautsa kendu, eta bogan jartzea da post honen helburua. Inork irakurriko duen esperantza asko barik.
non dago euskal blogosfera?euskal blogosfera indartsu baten aldesarean.eus 2017/06/05
Iñigo Cabacas hil zuten ertzainek, Athletic taldearen partida baten ostean. Bilbon. Indautxuko herriko tabernaren ondoan.
Oraindik ez da epaiketarik izan.
Informazio oso baliagarria eta esanguratsua eman zuten GARA egunkariak eta naiz atari digitalak. Eta auziperatu egin dituzte. Iñaki Soto GARA egunkariko zuzendaria eta Iñaki Iriondo kazetaria epailearen aurrera deitu dituzte, informatzeko eskubidea gauzatzeagatik.
Duela 35 urte izan ziren Sabra eta Xatilako sarraskiak. Beiruteko errefuxiatu kanpamenduetan sekulako sarraskia egin zuten palestinarren kontra. egin 40 urte Udako ikastaroan 1982ko gertakari haiek gogoratu zituzten egunkariko zuzendari izandako Jabier Salutregi eta Jose Felix Azurmendik.
Jabier Salutregi egineko kazetaria zen garai hartan, Politika sailean. Azurmendi zuzendari lanetan aritu zen. Salutregik gogora ekarri nahi izan zituen orduko akorduak. “egin izan zen Europa osoan Sabra eta Xatilako sarraskia azalera eraman zuen egunkari bakarra”.
Azal hori eta osteko egunetakoak gogoratu ditugu.
Duela 35 urteko egin egunkariak
1982ko irailaren 21ko (asteartea) egin egunkariko portada.
1982ko irailaren 22ko (asteazkean) egin egunkariko portada.
1982ko irailaren 23ko (osteguna) egin egunkariko portada.
Sabra eta Satilako sarraskiak ez ditu ahaztu palestinar herriak. argazkia: wikipedia
Duela 35 urteko irudiak
Kasu! Bideo honetako irudiak gogorrak dira, palestinarren kontrako sarraskia bere gordintasun osoan agertzen dute.
Ehun ginen
M-ak taldearen kantua da Ehun ginen, Mikel Antzak idatzia. Gerora, Kortatuk are ezagunagoa egin zuen abestia. Bertsio ezberdinak sartu ditugu playlist honetan.
BEYROUTH SARTALDEA
URAREN ORDEZ HAUTSA
ETA BOST MILA IZAR
GEHIAGO GAUEZ
NORIEN ALBOAN
DAMASKO IRRATIAN
ROCK THE CASBAH
FEDAYINEN AUZUNEAN RAMADAN
GARORIK GABEKO BASAMORTUAK
INGURATZEN DU
SORTALDEKO BEYROUTH
HONDARREZKO GARTZELAN
ITZALIK GABE PASIATZEN DIRA
MAITEMINDUAK
NORIEN ALBOAN
BARRAKA ITXIEK
EZINAREN MUGAK
LAZTANTZEN DITUZTE.
ZELAKO KRISI
HALAKO BIZI
BEYROUTHEN EZ DA INOR BIZI!
100 GINEN
22
ORAIN BAKARRIK GAUDEÂ BI
ZELAKO KRISI
HALAKO BIZI
EZIN GAITEZKE SUPERBIZI!
100 GINEN
22
ORAIN BAKARRIK GAUDE BI
ZU TA NI, ZU TA NI,
ZU TA NI, NININININI!!
ZELAKO KRISI!!
Uda honetan gustura idatzi dudan erreportajea. Hemen bertsio luzeago eta osatuago bat. Paperean argitaratu denaz gain, wikilariek eman zituzten erantzun guztiekin, sare sozialetako oihartzuna eta GARA egunkariko orrialdeak batuta.
Aitzol Astigarraga, Leire Cano, Galder Gonzalez, Xabier Cañas eta Amaia Astobiza elkarrizketatu ditut erreportaje honetarako. Hona hemen beraien adierazpen guzti guztiak bilduta.
Galder Gonzalez
atzerrian ere ibili zara wiki kontuetan… euskaldunak nola hartzen gaituzte?
Bai, Wikimedia Fundazioarekin zein beste wikimedia batzuen gonbitea jarraituz kanpoan ibiltzeko aukera izan dut. Aurten Berlin, Edinburgo eta Asturiasen egon naiz, eta bihar bertan Montrealera noa, Wikimanian parte-hartzera. Orokorrean erantzun bat ematea zaila da: wikilari askorentzat hizkuntza txikiak ez dira existitzen, euren lan esparrua beste bat da. Beste batzuentzat jende bitxia gara, nolabait komunitate oso aktiboa duen hizkuntza gutxitu erromantiko hori. Hala ere, eta gure esparrutik gertuago dauden hizkuntzentzat erreferente bat gara. Ez katalanen neurrira, eurek Champions Leaguea jokatzen duen talde txikia dira… gu bigarren mailako erreferente bat gara, interesgarria hizkuntza txikientzat. Celtic Knoten izan ginen gonbidatu, hizkuntza zeltikoen bilera bat, Europako hizkuntza txikietako gonbidatuekin: bertan Galesko gobernuak ere zitatu zuen euskaraz egiten den lan eskerga eta erreferente gisa hartu gintuen. Eskoziarrei lagundu diegu gauza teknikoak egiten, baita asturiarrei ere. Euskaldunok gure miseriak ditugu, baina kanpotik distira gehiago ematen dugu uste duguna baino.
beste hizkuntza txiki batzuekin elkarlanean ari zarete, ezta?
Bai, azken aldian bide hori ireki dugu. Katalanekin elkarlan handia dugu, bai etorkizuneko proiektuak lantzen zein orain arteko esperientziak trukatzen. Eurek esperientzia zabala dute Wikimedia proiektuen hedapenean, eta ikasi behar da. Bestetik lan tekniko batzuetan (Wikidatan, adibidez) oso aurreratuak gaude euskarazko Wikipedian. Hau ez genuke lortuko katalanezko Wikipedian dabiltzan hainbat lankideren laguntzarik gabe, baina, aldi berean, guk ere jakintza hori eskaintzen dizkiegu hizkuntza txiki batzuei. Lehen esan bezala, eskoziako gaelikoa, galesera zein asturiera lagundu ditugu jada Wikidatako datuak ustiatzen. Laster hizkuntza gehiago gehituko dira, eta saiakera egiten ari gara Ameriketako jatorrizko hizkuntza batzuekin ere lankidetak egiteko.
emakumeen biografiei garrantzia handia eman zaie, daturik ematerik bai?
Emakumeak munduko biztanleen %50 dira, baina artikuluen %15a baino ez dute suposatzen, maila orokorrean. Egia da eskolako testu liburuetan egoera okerragoa dela: errege eta gizonen historia ikasten dugu, emakume zehatzak zein emakumeen historia albo batera utzita. Wikipedia ezberdinetan gai hau lantzen ari da, baita euskaraz ere. WikiEmakumeak lantaldea sortu da, baina beste lankideok ere sortzen ditugu geroz eta emakumeen biografia gehiago. Azken hilabetoetan ia astero izan gara emakumeen biografia sorrera portzentaian TOP10ean. Gure txikitasunean ehunekoa igotzen ari gara. 2017ko otsailan euskarazko Wikipedian genituen biografien %13,63 ziren emakumeenak. Abuztu hasieran %15,26. Ez da asko, baina aldaketa bat somatzen da hor. Datu interesgarri gehiago daude: https://eu.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Genero_oreka lanean.
Lehen esan bezala historian zehar gizon eta emakumeen arteko papera ezberdina izan da. Entziklopedia eta liburuetan gizonen lanei arreta handiagoa eman zaie.
Lan handia dugu, bestalde, editoreen aldetik. Orokorrean, mundu mailan egin zen inkesta batean, Wikipediako irakurleen %68,99 gizonezkoak zirela adierazi zuten, eta %30,52 emakumezkoak. Wikipediako editoreen artean, ordea, %86,73 gizonezkoak ziren eta %12.64 emakumeak. WikiEmakumeak proiektuak egoerari buelta ematen lagunduko dio, euskaraz behintzat.
bi hitzetan Donostiako Tabakalerako ikastaroan azaldutako botatzerik bai?
Tabakalerako ikastaroan bi mundu elkartu nahi izan ditugu, batetik, kulturaren eta letren mundua, eta bestetik, informatika eta datuen kudeaketaren mundua. Izatez, bereizketa hori analitikoa da, biak elkarrekin baitoaz Wikimedia proiektuetan, Wikipedian, Commonsen eta Wikidatan bereziki. Badago ezagutza handi bat kultura erakundeetan eta badago ere geroz eta gehiago datuen inguruko ezagutza tekniko bat; ikastaroan bien arteko uztarketa nola egin daitekeen erakutsi da, modu teorikoan baina batez ere modu praktikoan. Horretarako, ardatza Wikidata proiektua izan da, datuen inguruan ezagutza askearen eremuan iraultza ekartzen ari dena. Wikidatan datuak sortzea, beste proiektuetarako erabilgarri jartzea eta datuen ustiapena egitea izan da ikastaroaren gakoa.
nola bizi duzu une honetan euskarazko wikipedia? ze giro dago?
Momentu honetan euskarazko Wikipedia eraldaketa garai batean dago. Badirudi hasierako eferbeszentzia momentua batetik eta ondoren egon ohi den barealdiaren ondotik, orain salto kualitatibo bat egiteko momentua iritsi zaiola, beste Wikipedia handiagoetan gertatu bezala. Euskal Wikilarien Kultura Elkartea (EWKE) sortu da, hain zuzen ere, euskarazko Wikipedia sustatzeko, handitzeko eta hobetzeko asmoz. Bilerak egin dira, erakundeekin harremanak sortu dira, hitzarmenak egin dira, kultura erakundeetan wikilari egoiliarrak sartu dira eta unibertsitatearekin lanean hasi gara… Eta hori guztia ia urtebeteko epean! Nolabait esateko, wikilariak wikipediaz kanpo antolatu dira ere eta Wikipedia gizarteratzea dute helburu.
Nahiz eta maila erlatiboan munduko komunitate aktiboenetakoa izan (praktikan, hizkuntza bizien artean aktiboena, joan den maiatzean 189 editore milioi hiztuneko; ikus, https://stats.wikimedia.org/EN/Sitemap.htm)
euskarazko wikilarien komunitatea termino absolutuetan txikia izaten jarraitzen du. Horregatik, eta batez ere gure azken helburua ezagutza unibertsal guztia euskaraz jartzea delako, Wikipedian ekarpenak egin ditzaketen euskaldun guztien ekarpenak behar ditu. Uste dugu gainera lan hori funtsezkoa dela geure hizkuntzaren biziraupenerako. Beno, ba euskarazko wikipedian horren kontzientzia hartu da eta EWKEren bitartez lankide berri horien bila joatea da asmoa, sinergia berriak sortzeko eta batez ere gure lanean eta esfortzuetan ahalik eta eraginkorrenak izateko. Ezingo dugu agian euskaldun kopurua bikoiztu, baina bai agian euskaldunek egiten duten lanari ahalik eta etekin handiena atera, eta honetan, erakunde eta lankideen arteko elkarlana da gakoa.
Horrek, bistan da, erronka berriak sortzen ditu, izan ere, Wikipediaren esentzia eta zentzua mantendu beharra dago. Egun, artikulu kopuruari dagokionez behintzat, Euskarazko Wikipedia 31. postuan dago mundu mailan, eta hori egiterik izan bada, ehundaka lankide bolondres eta anonimoen lanari esker izan da. Wikilari izateko hamaika modu daude eta denek izan behar dute tokia Wikipedian, baina funtsezko ideiak mantenduta: doakoa eta askea izatea.
Wikimedia commons zergaitik da garrantzitsua guretzat?
Argi eta garbi, munduko multimedia biltoki aske handiena delako. 40 milioitik gora elementu ditu (irudiak, bideoak, audioak, dokumentuak…). Fitxategi guzti horiek askeak dira, edonork erabili ditzake CC-By-Sa lizentziapean, baina batez ere Wikipedia eta beste proiektu senideak (Wikiztegia, Wikiliburuak, Wikiturriak…) hornitzeko balio du. Hemen funtsezkoa da kultur erakundeen ekarpena. Euskal Herriko kultur erakundeek benetako altxorrak gordetzen dituzte, izan objektuak, irudiak, edo dokumentuak. Guzti horiek isla izan dezakete Wikipedian (artikulu entziklopedikoak) eta Wikidatan (datu egituratu eta semantikoak), baina Commons da batez ere haientzako proiektu nagusia. Eta ez bakarrik euskal ondare historiko biltzeko, baita ere gure ondare bizia jasotzeko, Donostiako Liburutegi sareak Idazlezainak proiektuan egiten ari den bezala. Hor Leire Cano jo ta fuego dabil idazleen ahotsak biltzen eta liburuen pasarteak grabatzen.
Geure ondarea geuk ez badugu balioan jartzen eta ikustarazten, ez du inork egingo; edo are okerrago, egingo du baina bertakoentzat arrotza den ikuspuntu batetik.
wikilari egoiliarra zara, ezta? zer da hori?
Wikipediako editore arrunta da, erakunde batean egonaldi bat burutzen duena. Egoiliarraren lana izaten da Wikipedia eta erakundearen arteko arteko harremanak garatzea, edukiak Wikipedian jarri ahal izateko laguntza eskaintzea (materiala digitalizatuz, oinarrizko edizio ikastaroak eskainiz, materiala lizentzia egokien pean askatuz…) eta baita erakundeari buruzko artikuluen garapena sustatzea ere.
Wikilari egoiliarrak lanaren truke lansaria jasoten du eta badirudi horrek Wikipediako filosofiarekin talka egiten duela. Hau da, norbaitek uler dezake ordainpean erakunde jakin batentzat artikuluak idazten dituena dela egoiliarra. Inolaz ere ez! Bere lana bitartekaritza da, erakunde horretako edukiak Wikipedian jartzeko lana erraztea. Normalean, GLAM (galeriak, liburutegiak artxibategiak eta museoak) erakundeak izan ohi dira egoiliarrak hartzen dituztenak eta bertako ondarea askatu eta entziklopedia unibertsalarekin kontaktuan jartzea izaten da egoiliarraren zeregina. 6 hilabete inguruko egonaldiak izan ohi dira gehienetan.
Nere kasuan, Donostiako liburutegi zerbitzuan ari naiz burutzen egonaldia, 2017ko uztaila-abendua artean. Nere egitekoa da, dagoeneko martxan den WikiLiburutegiak (https://eu.wikipedia.org/wiki/Wikiproiektu:Liburutegiak) egitasmoa sustatzea eta, batez ere, hurrengo urteetarako liburutegien eta Wikipediaren arteko lankidetza proiektu bat definitzea.
zein izan da orain arteko zure lana wikipedian? eta aurrerantzean?
Editore hasiberria naiz eta nere ekarpen apurrak azken bi urteotan burutu ditut. Bertsolaritzari buruzkoak izango dira seguru asko gehientsuenak. Aurrera begira ba, Wikipedia eta kaleko ekimenak lotzen dituzten egitasmoak asko interesatzen zaizkit, Amarapedia (https://eu.wikipedia.org/wiki/Wikiproiektu:Amarapedia) bezalakoak. Lan polita egin daiteke hor.
Duela gutxi tesia aurkeztu duzula jakin dugu, errobot bertsolaria ageri da wikipedian? horren gainean zeozer kontatzerik bai?
Bai, uztailak 19an defendatu nuen tesia eta pisu ederra kendu ere bai gainetik!
Brometan esango zenuen baina BertsoBotaren aipamenik bada Wikipedian. Hementxe:
https://eu.wikipedia.org/wiki/Elena_Lazkano
Artikulu beregainik ez dauka baina aurrerago, nahikoa pisu baldin badauka, norbaitek idatziko du seguru!
Nere aldetik, BertsoBotak ikerketa-lana gustoko ditudan bi eremu uztartuz burutzeko aukera eman dit: bertsolaritza eta robotika. Helburua, bat-batean bertsoak sortu eta kantatzeko gai den robota garatzea, bertsolarien oholtza gaineko mugimenduak jarraituz.
Badirudi aparteko bi mundu direla robotika eta bertsolaritzarena. Robotak ataza edo zeregin errepikakorrekin lotzen ditugu batik bat, lan bera behin eta berriz mekanikoki burutzen dituzten gailuekin. Bertsolariak berriz, justu kontrakoa, jolasarekin, hizkuntzarekin eta inprobisazioarekin lotuko genituzke. Robot-bertsolaria, beraz, oximorona litzateke!
Baina ez. Azken urteotan gero eta gehiago dira gizakiekin elkarreragiteko garatu diren robotak. Robot horiek, hizkuntza naturalaren bidez komunikatzeko gaitasuna erakutsi behar dute eta baita unean unean gizakion keinu eta adierazpenak jaso, interpretatu eta horien arabera portaera moldatu ere. Bertsolaritzak gizaki eta roboten arteko elkarrekintza lantzeko eredu egokia eman digu eta hura baliatu dugu BertsoBot-ean. Bertsoak eredu edo aitzakia-gisa hartuta, hizketa-bidez komunikatuko den robota garatu dugu, momentuan mezu berriak sortu eta jendearen erreakzioak (neurri batean behintzat) jasotzeko gai dena.
Aitzol Astigarraga eta Leire Cano wikilari egoiliarrak Tabakalerako tailerrean
Leire Cano
Euskal haur eta gazte literaturaz jarduten zara… kontatu zertan diren zure egitekoak.
Sarrera gisa:
‘WikiLiburutegiak’ 2015eko udazkenean sortu zen, eta Donostiako Udal Liburutegiko Haur Liburuaren Dokumentaziogunearen, Donostia Kulturaren, Euskal Idazleen Elkartearen, Euskal Herriko Unibertsitatearen eta Euskal Wikilarien Kultura Elkartearen eskutik abiarazitako egitasmoa da. Proiektuaren helburuen artean daude euskal idazleen artikuluak sortu, osatu eta eguneratzea; Haur eta Gazte Literaturaren edukiak zabaltzea; Donostiako Haur Liburuaren Dokumentaziogunearen bilduma ezagutzera ematea eta alfabetizazio digitala sustatzea; eta Wikipedia ikasleen* artean zabaltzea eta ikasle horiek edukien sortzaile bihurtzea.
*Euskal Herriko Unibertsitateko Irakasle Eskolako ikasleek ere proiektuan parte hartzen dute.
Iaz, 2016an, Donostia Kulturaren eta Euskal Idazleen Elkartearen arteko hitzarmen bati esker, Haur eta Gazte Literaturaren inguruko proiektu bat jarri zen abian. Eta Donostiako Haur Liburutegia izan zen proiektu horretan aitzindaritza hartu zuena.
Iazkoa mugarri bat izan zen. 2016an, lehen euskal wikilari egoiliarra egon zen hemen, Donostiako Haur Liburuaren Dokumentaziogunean; Lore Agirrezabal izan zen, eta aurten nik hartu diot lekukoa. Gure egitekoa, bi hitzetan esanda, Haur Liburuaren Dokumentazioguneko erreferentziak erabilita -bai aldizkari espezializatuak, bai DVDak eta baita liburua bera ere, azken batean, hemen topatzen baitugu gure lan-tresna nagusia-, euskarazko Wikipedian Haur eta Gazte Literaturarekin lotutako artikuluak sortzea, editatzea, osatzea eta eguneratzea izango litzateke. Zer egiten du wikilari egoiliar batek?
Wikilaria jakin-mina duen pertsona bat da; ikerlari edo kazetari moduko bat, informazioa bilatzen duena, iturri ezberdinak erabiliz, artikuluak idatzi edo osatuko dituena -irakurle edo erabiltzaile izatetik testuen edo edukien sortzaile izatera pasatzen dena-, eta ondoren, ezagutza hori partekatzeko helburua duena. Nire kasuan, adibidez, nik kontaktuak egiten ditut: Euskal Idazleen Elkartearekin, Galtzagorri Elkartearekin, argitaletxeekin… jartzen naiz harremanetan, edo egileekin zuzenean. Zertarako? liburuen azalak, argazkiak eta ilustrazioak lizentzia askean utz ditzaten. Argitaletxe, idazle eta ilustratzaileengana jotzen dut; eta gero eta gehiago dira alderantzizko bidea egiten dutenak ere. Esan nahi dut, idazle batek, adibidez, bere Wikipediako artikulua irakurri eta zuzena ez den zerbait topatzen badu, adierazi egiten digula. Hartara, artikuluak osatzeko eta eguneratzeko lanean dihardugu. Nolanahi ere, Wikipedia zer den eta nola funtzionatzen duen azaltzea garrantzitsua da. Wikipedia komunitatean eraikitzen den entziklopedia bat da (bizirik dago, etengabe aldatzen da…), eta ez biltegi digital bat edo norbere curriculuma zintzilikatzeko erakusleiho bat. Artikuluek erreferentziak behar dituzte eta irudien baimenak ere arretaz kudeatu behar dira.
Nobedade gisa, aurten, idazleen ahotsen bildumatxo bat egiten ari gara. Hainbat euskal idazlerekin jarri gara harremanetan, eta hona, Liburutegira, etortzeko eskatzen zaie; haien liburu baten pasartetxo bat aukeratzen da, pasartea irakurtzen dute eta, ondoren, grabaketa hori editatu eta Wikipediara igotzen da.
Hori guztia azaltzen duen bideoa ere prestatu dugu:
Bertsio laburra: https://youtu.be/GR5sxIlD3T8
Bertsio luzea: https://youtu.be/TiuEVmHw5ng
-Euskal idazleen ahotsak eta irudiak ere gehitu dituzu entziklopediara… zelango esperientzia?
Oso esperientzia polita ari da izaten. Apirilean hasi ginen grabaketekin, eta 14 euskal idazleren ahotsak jaso ditugu dagoeneko (https://eu.wikipedia.org/wiki/Wikiproiektu:Haur_eta_Gazte_Literatura/Ekimenak). Hasieran, ez genekien zer-nolako harrera izango zuen ekimenak, baina nik uste dut idazleak, oro har, gustura daudela emaitzarekin. Gero eta multimediagoak garen honetan, euskal idazleen lanak ezagutzera emateko beste aukera bat eskaintzen dugu honela, eta ‘pilula’ moduan zintzilikatzen ditugun audio labur horiek erakargarriak direla iruditzen zait. Wikipedia entziklopedia askea eta zabala izanik, etengabe hura osatzeko aukerak eskaintzen ditu, eta gisa honetako bideak urratzen jarraitu behar dugula uste dut.
Batzuetan, nire ekarpena nahiko xumea dela iruditzen zait, baina ondo pentsatuz gero, Wikipediako edukiak osatzeaz gain, wikilari egoiliarrak Liburutegiko baliabideak hedatzen laguntzen du, Liburutegia bera ezagutzera emanez. Egileen eta erakundearen arteko harremanak sendotzen ditu, eta gauza bera gertatzen da argitaletxeekin ere. Honek guztiak, azken finean, euskal Haur eta Gazte Literaturari beste proiekzio bat ematen dio; euskaraz argitaratutako liburuak eta euskal kultura, oro har, munduko plazan jartzen laguntzen du Wikipediak. Eta are gehiago, kontuan izanik, mundu mailan bisita gehien jasotzen dituzten atarien artean dagoela Wikipedia. Oker ez banago, munduko seigarren webgune bisitatuena da.
Horregatik, interesgarria izango litzateke beste GLAM erakunde batzuk ere -hau da, beste Galeria, Liburutegi, Artxibo edo Museo batzuk ere- horrelako egitasmoetan parte hartzea, eta euren azpiegituretan edo egoitzetan wikilari egoiliarrak hartzea.
-Donostiako liburutegiek oso serio hartu dute gai hau…. gehiago zehazterik bai?
Ni ez naiz Donostia Kulturako langilea, ezta liburuzaina ere, baina baietz esango nuke. Liburuzainen lana ‘inurri-lana’ da; beste hamaika gauza dituzte egiteko, baina ohartu dira euren zereginen artean Wikipedia ere badagoela. Formakuntza jaso dute (Wikipedia, Commons, Wikidata…), eta, bistan da, liburuzainak oso pertsona egokiak izan daitezkeela euskal literaturarekin zerikusia duten artikuluak -kalitatezko artikuluak- sortu edo osatzeko, adibidez. 2016az haratago doan apustua dela nabarmenduko nuke, gainera, hau da, ‘WikiLiburutegiak’ egitasmoa ez dela Kultura Hiriburutzari lotutako burutazio edo produktua soilik. Ez dakigu nora eramango gaituen, baina bidea egiten ari gara eta hainbat elkarlan sortzen ari dira.
Batetik, hurrengo ikasturtean (2016an eta 2017an bezala), EHUko Irakasle Eskolako ikasleei proiektuan parte hartzeko gonbidapena luzatuko zaie. 2017an, esaterako, haur eta gazteei zuzendutako Literatura Unibertsaleko hainbat klasikori buruzko artikuluak sortu dituzte ikasleek: Txanogorritxo, Edurnezuri, Loti Ederra, Robin Hood… 17 artikulu landu dituzte guztira (https://eu.wikipedia.org/wiki/Wikiproiektu:Haur_eta_Gazte_Literatura/Artikuluak/Essentials). Ikasle horiek, Wikipedian editatzen ikasteko formakuntza jasotzeaz gain, Haur Liburuaren Dokumentaziogunera etorri ziren, eta euren artikuluetan erreferentziak txertatzeko funtsak bildu zituzten. Azken finean, esan genezake, eskolako lan horri, akademikoki izan dezakeen balioaz gain, erabilera eta hedapen soziala aurkitu zaiola Wikipedian, eta hori guztia Liburutegian dauden baliabideak erabilita egin dela.
Bestetik, ‘Idazlezainak’ izeneko ekimenari ere jarraipena emango zaio irailetik aurrera. Zer egiten dugu? Euskal idazleen eta ilustratzaileen artikuluak sortu, edo sortuta baldin badaude, gaurkotu. Honela, Donostiako liburuzainek (erakunde ezberdinetako 15 lagun dira guztira) Wikipediaren inguruko lantalde bat osatu dute. Taldean biltzen gara* ostiralero (liburuzaina izan ez arren, haiekin elkartzen naiz ni ere); bakoitzak bere lana egiten du -bakarkako lana baita-, baina taldean aritzeak zenbait zalantza argitzen laguntzen digu, elkarrengandik ikasten dugu… eta besteak egiten ari direna ezagutzeko aukera ere ematen digu.
Lan-ildo berriak ere aurreikusi dira. Ez naiz gehiago luzatuko, baina Kataluniako eta Iparraldeko liburuzainekin ere jarri gara harremanetan; aipatutako liburuzain-sarea zabaltzea eta euskal idazle eta ilustratzaileen artikuluak hizkuntza gehiagotan irakurtzeko aukera eskaintzea ahalbidetuko du horrek.
Orain dela gutxi hasi naiz. Aurten Emakumeen eta Gizonen arteko Berdintasunari buruzko masterra egin dut, eta ikasturtean zehar Wikiemakumeak proiektua atera da. Sonia ikaskideari atentzioa eman zion, eta, han eta hemen atea jota, ekainean Wikimujeres proiektuko Patricia Horrillo eta Wikiemakumeak-eko Mentxu Ramilo Araujo gurera etortzea lortu zuen. Emakumeok Wikipedian daukagun toki txikiari eta edizio-lanari buruzko informazio asko eman ziguten, baina ez genuen izan sarrerak sortzen eta osatzen ikasteko astirik. Garai berean, Virginie Despentes-en “King Kong teoria†liburua irakurtzen hasi nintzen, eta nire gorputza eta nire usteak hain bortizki astintzen ari zen idazlea nor zen jakin nahi izan nuen. Euskarazko Wikipedian bilatu nuen, baina ez zegoen. Ez zegoen! Orduan, feminismoan erreferentzia diren beste emakume batzuen izenak sartu nituen, eta horiek ere ez zeudela konturatu nintzen; eta emakume idazle batzuenak, eta berdin. Emakume horiek guztiek eta gehiagok Wikipedian egon behar dutela uste nuenez, argi ikusi nuen: sarrerak sortzen ikasi behar nuen. Hori baitu ona Wikipediak, erabiltzaile guztiok daukagula sarrerak sortu eta osatzeko aukera. Kasualitatez, UEUk Wikidata tailerra antolatu zuen uztailaren hasieran, eta Soniak eta biok izena eman genuen, nahiz eta aurretik jakin tailerraren edukia ez zetorrela bat guk behar genuenarekin. Berdin zion; Wikipedia zen, eta horrekin nahikoa genuen. Euskal Wikilarien Lankide Taldeko Kepa Sarasolak berehala ulertu zuen zer nahi genuen, eta ohartu ginenerako lehenengo sarrera sortuta itzuli ginen etxera: Virginie Despentes. Itzela izan zen, proiektu honekin aurrera egiteko indar handia eman zidan. Geroztik hainbat biografia egin ditut, hasieran zalantza askorekin eta ingurukoen laguntza ezinbestekoarekin, eta orain, tira, hanka sartzen dut batzuetan, baina hobeto nabil. Hor daude Mentxu eta Euskal Wikilarien taldekoak, beti nire galdera etsiak erantzuteko prest. Horrela ikasten da Wikipedian editatzen, egunero korapiloren bat edo beste askatuta.
Zer da wiki_emakumeak?
Wikiemakumeak bi helburu nagusi dituen Wikiproiektu bat da: batetik, Euskal Herriko emakume esanguratsuen biografiak sortzea euskaraz, emakumeak eta haiek egindako lana ikusarazteko; bestetik, euskaraz ez baina beste hizkuntza batzuetan badauden emakumeen biografiak euskarara ekartzea. Horrekin batera, euskarazko Wikipedian genero-ikuspegia txertatzea bultzatu nahi da eta feminismoaren ikuspegi ezberdinak jaso nahi dira. Madrileko Wikimujeres-ek antolatutako topaketa batzuetatik abiatuta sortu zen, eta orain Wikiemakumeak topaketak antolatzen dira Euskal Herrian; Gasteizen, Leioan eta Etxebarrin egin dira, eta irailean Donostian egingo da. Topaketa horietan, Wikipedian sarrerak sortzeko behar diren oinarrizko baliabideak ikasten dira eta, normalean, alor edo toki jakin bateko emakumeen biografiak sortzen edo euskarara ekartzen dira; taldean egiten denez, egun horretan emakumeen hainbat biografia osatzea lortzen da. Gainera, topaketa horien bidez gero eta wikilari gehiago batzen dira proiektura, beren kabuz emakumeen biografiak sartzen jarraituko dutenak.
Emakumeei buruzko biografiek izugarri egin dute gora euskarazko Wikipedian.
Bai, hori diote datuek, ikusita biografia guztien ehuneko zenbat diren emakumeenak; izan ere, azkenaldian emakumeen biografia asko sortu ditugu edo ekarri ditugu euskarara bai Wikiemakumeak proiektuan gabiltzanok bai beren burua zehazki proiektu horretan kokatzen ez duten beste wikilari batzuek. Dena den, nire ustez, zenbakietan gora egitea baino garrantzitsuagoa da biografia horiek zabaltzea sare sozialetan, hezkuntzan, komunikabideetan eta ahal den toki guztietan, hori baita emakumeak benetan ikusarazteko modu bakarra.
Lehengo batean, adibidez, Nazik al-Malaika poeta arabiarraren biografia ekarri nuen euskarara; nik ez nuen ezagutzen, baina proiektu bat jarri dute martxan arabieraz idazten duten emakumeen biografiak albait hizkuntza gehienetara itzultzeko, eta bere izena zerrenda horretan zegoen. Ikasi nuenez, al-Malaika gure garaian poesia arabiarrean eragin handiena izan duten poetetako bat da, eta, besteak beste, lerro askea erabili zuen lehen poeta arabiarra izan zen; bada zerbait. Baina pertsona bat existitzen denik ere ez badakizu, nola joko duzu haren bila Wikipediara? Biografiak sortu eta erakutsi egin behar ditugu, ez gure lana ezagutarazteko, jakina, ezpada emakumeak eta haien lanak jendarteratzeko.
Emakume idazleenak osatu dituzu bereziki, zelako esperientzia izan da?
Ederra. Zeregin honekin, hainbat kezka eta zaletasun uztartzea lortu dut, besteak beste, feminismoa, literatura, filosofia eta sormen-lana, azken hori neurri txiki batean bada ere. Idazleei dagokienez, nonbaitetik hasi behar-eta, Susaren Munduko Poesia Kaierak bilduma hartu nuen, eta Wikipedian falta ziren edo informazio gutxi zeukaten emakume idazleen sarrerak osatu edo euskarara ekarri nituen; bilduma hori osorik sarean dagoenez, Beñat Sarasolaren hitzaurreak biografiak osatzeko erabili nituen, eta kanpoko loturetan testu itzulietarako estekak sartu nituen. Bide batez, bilduma horretako gizonezko idazleekin ere gauza bera egin nuen. Itzela da; informazio guztia hor dago, sarean, eta, esteken bidez, idazle baten obra jakin baten ibilbidea osa dezakezu: egilea, jatorrizko lana, itzultzailea, euskarara ekarritako lana, argitaletxea, kritika, bilduma bereko gainerako autoreak, haien lanak… Mundu oso bat. Eta, biografiak idazten ari zarela, idazleen lanak ere irakurtzen dituzu, jatorrizkoak eta itzulpenak, batzuetan osorik eta beste batzuetan zatika. Oso esker oneko lana da, benetan, oso aberasgarria. Sakelak ere asko igartzen du, baina… pozik!
Wikilaria zarenetik, asko ikasi ala erakutsi egin duzu gehiago?
Ikasi, duda barik, eta ikasitakoa transmititzen saiatu. Eta gozatu ere bai, testua osatzeko informazioa bilatu behar duzulako. Gehienetan, zatirik handiena beste hizkuntza batzuetan argitaratutakotik hartzen dut, baina beti saiatzen naiz hizkuntza bakarraren kopia bat ez egiten, hizkuntza batean dioena beste hizkuntza batzuetako informazioarekin kontrastatzen eta, batez ere, idazlea gurera ekartzen: euskarara egin diren itzulpenak aipatu, euskaraz sortutako informazio-iturriak erabili, euskal telebistetan emandako erreportajeak bilatu eta erreferentzietan erabili edo kanpo-loturetan aipatu… Esate batera, Silvia Federici feministaren artikulua idazteko lan handia egin nuen, bai informazioa biltzen bai jasotako guztia antolatzen, lotzen eta erraz irakurtzeko moduan idazten, eta oso pozik geratu nintzen emaitzarekin. Usoa Zumeta serigrafia-egilearen biografia egin nuenean ere oso arratsalde polita pasatu nuen. Eta Takiji Kobayashi idazle japoniarrarena ere bitxia izan zen, hainbat egunetan luzatu baitzen: lehenengo, beste hizkuntza batzuetakoak ekarri nituen euskarara; gero, euskarazko itzulpenari buruzko erreferentziekin osatu nuen; ondoren, itzultzailea entzun nuen Info7 irratian; eta, azkenik, Katakrak argitaletxearen eta Iñigo Aranbarriren hitzaurreak irakurri nituen. Hasieran izen bat besterik ez zena, egunak joan egunak etorri lagun egin nuen, eta, horrela, liburua bera ere beste modu batean irakurtzen duzu, beste ezagutza eta beste kontzientzia batekin.
Mozal legeari jarraituta, atxiloketa baten berri emateagatik zigortu gura izan dituzte ARGIA eta bere lantaldeko Axier Lopez kazetaria.
Adierazpen askatasunaren kontrako neurri honek, informatzeko eskubidea ez ezik, informatua izatekoa ere urratzen du.
Euskal Telebistako Egunon Euskadi saioan, horretaz mintzatu eta gure elkartasuna adierazi diogu mahaikideoak Axier Lopez laguna eta ARGIA aldizkariko lantaldeari.
Idazten ikasten hasteko izan genuen aukera.
Mundua irakurtzeko.
Euskal Herria eguraldi mapatik, eguneroko errealitatera.
25 urte sortu zela, herri ekimenez. 25 urte ezagutu genuela. Eta hogeitik gora bertan lanean lehenengo eta idazten gero hasi nintzela.
Joxemi Zumalabek gidatuta, Zorion, Felix, Ramon, Gorane eta Montse gogoan. Ataxi eta Miriam. Xouse, Iñigo, Ines, Jabi eta beste asko…. zenbat izango ete gara?!
Lasarte, gero Andoain. Baiona. Gasteiz. Iruñea. Bilbo. Guk beti Bilbo. Barkatu, ama! 1995. urtean Jon Eskisabelen ardurapean. Idatzi eta idatzi. Zabaldu. Gozatu. Landu. Gehiago ikasi. Gozatu.
Idatzi nuen kulturaz, politikaz, nazioarteaz, ekonomiaz, bertsolaritzaz, musikaz asko, eguraldiari buruz inoiz, futbolaren gainean Athleticek -gutxiago galtzen zuen orduan- azken orriak, eskaner berriak ezagutu, zuribeltzetik kolorera pasatu ziren argazkiak, nire portatilarekin batetik bestera be ibili nintzen batzutan -erredakzioan oraindik ez zegoelako horrelakorik, besteak beste-.
Irrati kronikak egin izan nituen egin irratirako Egunkariako bulegoetatik, eta konplizitate harreman eta sare maitagarria sortu genuen. Besteak beste.
Eztabaidatu ere egin genuen, eta iritzia eman, eta ordaindu. Eta kobratu. Eta pozik eta triste. Eta tristeago. Eta gero pozik. Eta orain gogoratzeagaz batera…. mundu oso bat datorkit burura. Hori guztiori be bagarelako.
Zorionak EGUNKARIA! BiBA ZUEK!
Asko berba egin da Espainiako egunkari salduenaren -onenaren?- diseinu berrikuntzaren gainean. Gaztelaniazko blogosferan be aipagai dute askok eta askok. Euskaraz be saiatu da bateronbat, zeozer esaten.
Nik, domekan El PaÃs erosi nuen. 2 eurogaz, koloretako egunkari bat, El Pais semanal berritua eta eskuan daroadan erloju zuribeltzezkoa. Publico ere inoiz erosi barik neukan… eta egunerokoa baino doblea ordaindu arren -euroa- hori be eroan nuen. Gure kioskoetako egunkaririk garestiena ere –GARA– eroan nuen besapean. Paper mordoa, asteko egunik hotzena igarotzeko.
Eta bueno, Kazetaritza fakultatera joan nintzenetik, egunkarietan egunkariena zena, dena, izango dela entzun izan dut beti. Eta aldaketak aldaketa, holangoetan gustatzen zait begiratzea. Irakurtzea. Erreparatzea. Ahal dala, zeozer ikastea.
El PaÃs azentu eta guzti diseinatu behar izan dute orain, gaztelaniazko Euskaltzaindiak maiuskulaz ere hala behar duela izan delako. Eta horixe, hain zuzen gustatu zait gutxien.
Asko gustatu zaidana, globalaren kontzeptua. El periodico global en español. Hor asmatu dutelakoan nago. El PaÃs egunkari handia da, handi egiten dakite, hankasartzeak ere egingo ditu, baina eredu da kazetaritzan. Eta eredu izaten jarraitzen du. Farol ona da periodiku globalarena. Bizi ditugun garaien neurrira.
Baina, gaurkoan, nire iritzia eskaintzea baino, gehiago interesatzen zait ikusi duzuenona, ildo editoriala albo batera utzita, Cheren kalapita… eta guzti hoiek aparte, zer iruditu zaizu gure kioskoetan -Euskal Herrikoetan esan nahi dut- gutxi saltzen den arren, garrantzitsua baino garrantzitsuago den egunkariaren berrikuntza.
Asko berba egin da Espainiako egunkari salduenaren -onenaren?- diseinu berrikuntzaren gainean. Gaztelaniazko blogosferan be aipagai dute askok eta askok. Euskaraz be saiatu da bateronbat, zeozer esaten.
